Ακρόπολη Μάλθη.

Στη Μάλθη, στο νότιο άκρο του όρους Ραμοβούνι και 1,5 χλμ δυτικά του χωριού Βασιλικό, συναντάμε μια ακρόπολη μήκους 138 μ και πλάτους 82 μ. Το όνομα Μάλθη, όπως και το κοντινό ομώνυμο χωριό, σημαίνει όρος και προέρχεται από την αλβανική λέξη Malith. Η ακρόπολη βρίσκεται στο ΝΑ άκρο της κοιλάδας Σουλιμά και είχε θέα στον κάμπο.

Ο χώρος έγινε γνωστός χάρη στις συστηματικές ανασκαφές του Σουηδού αρχαιολόγου N. Valmin (1927 - 1934). Ο Valmin είχε υποστηρίξει ότι η Μάλθη ήταν το ομηρικό Δώριο (Ιλιάδα, Ραψωδία Β, 594). Υποστήριξε επίσης ότι ο οικισμός είχε κατοικηθεί στην ύστερη νεολιθική εποχή, στη συνέχεια σε δύο φάσεις στα τέλη της πρωτοελλαδικής (ΠΕ) εποχής και κατόπιν στη Μεσοελλαδική (ΜΕ) καιΥστεροελλαδική (ΥΕ) - Μυκηναϊκή) εποχή. Ονόμασε λοιπόν τους διαδοχικούς οικισμούς Dorion I - II - III - IV - V.

Από τη συστηματική μελέτη της κεραμικής προέκυψε όμως ότι ο οικισμός αυτός είναι νεότερος απ' ό,τι αρχικά υπέθεσε ο Valmin: δημιουργήθηκε στην αρχή της Μεσοελλαδικής εποχής.

Σ' αυτήν την πρώτη του φάση ήταν ατείχιστος και τα οικοδομήματα είχαν αψιδωτό σχήμα. Ξεχωρίζει σ' αυτή τη φάση ένα μεγάλο (11,35 Χ 5,70 μ.) καμπυλόγραμμο, σχεδόν ωοειδές κτίσμα με δύο εισόδους στο νότιο τμήμα

Αργότερα, κατά την ώριμη ΜΕ ΙΙ εποχή απέκτησε οχυρωματικό περίβολο. Τότε εγκαταλείπονται τα αψιδωτά ή καμπυλόγραμμα κτίσματα και κτίζονται τετράπλευρα - ορθογώνια.

Ο περίβολος - τείχος χτίστηκε από ακατέργαστους ογκόλιθους, που είχαν τοποθετηθεί στην ανώμαλη βραχώδη περίμετρο του λόφου χωρίς προηγούμενη επίστρωση. Έχει τέσσερις ή πέντε στενές διόδους. Οι κύριες πύλες βρίσκονται στα βόρεια και νότια. Ένα μεγάλο τμήμα του τείχους δεν σώζεται: χρησιμοποιήθηκε σαν εκ νέου υλικό ή κατρακύλησε κάτω από το λόφο. Ό,τι έχει απομείνει ποικίλλει σε πάχος από 3,50 μ ως και 1,60 μ Σε μερικές σημεία δηλαδή το τείχος αποκτά μεγαλύτερο πάχος ή προεξέχει σχηματίζοντας αιχμηρές προβολές που μάλλον χρησιμοποιούνταν ως αμυντικοί εξώστες.

Εσωτερικά διατηρείται ένας ολόκληρος μικρός οικισμός με μια φυσική πηγή στην κορυφή του βράχου που θα αποτελούσε και τον αρχικό πόλο έλξης και με θέα μια γόνιμη κοιλάδα η οποία αποτελεί ακόμη το κύριο πέρασμα από την ανατολική στη δυτική Πελοπόννησο.

Είναι ένας φτωχός αλλά με μεγάλη έκταση οικισμός με αποθήκες και στάβλους που είναι προσκολλημένοι στην εσωτερική πλευρά του τείχους και εκατοντάδες μικρά δωμάτια τα οποία συνωστίζονται χωρίς σχέδιο όπου υπάρχει απότομη προεξοχή του βράχου. Διαμορφώνονται δύο αυτοτελή σύνολα οικοδομημάτων: ένα κεντρικό προς την κορυφή του λόφου, που αποτελούσε το διοικητικό κέντρο, και ένα περιφερειακό.

Ο αγροτικός χαρακτήρας της ακρόπολης είναι εμφανής Τα τείχη της δεν προστατεύουν τόσο θησαυρούς όσο κοπάδια και μια γη, η οποία είναι έτοιμη να δεχτεί νέους κατοίκους από τον Βορρά και την Ανατολή.

Το ΜΕ Νεκροταφείο

Το Μεσοελλαδικό «νεκροταφείο» περιλάμβανε κιβωτιόσχημους και λακκοειδείς τάφους και έναν ταφικό πίθο με σκελετό παιδιού, και μέσα και έξω από τα τείχη. Οι περισσότεροι από τους ΜΕ τάφους είχαν μία ταφή, υπήρχαν όμως και κάποιοι με περισσότερες. Σε έναν τάφο μάλιστα βρέθηκαν και τα ίχνη από το σάβανο του νεκρού.

Το χρονολογικό πρόβλημα

Η εκτίμηση του ανασκαφέα για κατοίκηση της Μάλθης από τους Νεολιθικούς χρόνους οφειλόταν σε δύο λόγους: (α) στην ανεύρεση ενός νεολιθικού μαρμάρινου ειδωλίου καθισμένης γυναίκας στεατοπυγικής μορφής, το οποίο μπορεί να προέρχεται από άλλη περιοχή και να κατέληξε στη Μάλθη, και (β) στη λανθασμένη χρονολόγηση της κεραμικής σε προ-μεσοελλαδικούς χρόνους.

Εξάλλου ο ορεινός και δυσπρόσιτος λόφος δεν ταιριάζει με τους χαρακτηριστικούς ΠΕ οικισμούς που αναπτύσσονταν κυρίως σε παράλιες περιοχές. Η κατοίκηση σε τόπο απομακρυσμένο από τη θάλασσα, η αποκλειστική γεωργική εκμετάλλευση και η έλλειψη εμπορικών και εξωτερικών επαφών δείχνουν ένα νέο φύλο, πιθανότατα Ελληνικό, διαφορετικό από το προγενέστερο ΠΕ που κατοικούσε στα παράλια της Μεσσηνίας και της υπόλοιπης Ελλάδας.

Η λεγόμενη «Αδριατική» κεραμική

Ο Valmin διατύπωσε τη θεωρία ότι τα εγχάρακτα αγγεία της Μάλθης ανήκουν σ' έναν τύπο κεραμικής που ονόμασε Αδριατική, από τα φύλα που - κατά τη θεωρία του - κατοίκησαν στις ακτές της Αδριατικής Θάλασσας μέχρι τη Δυτική Πελοπόννησο από τη Νεολιθική έως και τη Μυκηναϊκή εποχή. Η ανεύρεση όμως αυτής της χειροποίητης εγχάρακτης κεραμικής σε ΜΕ και ΥΕ στρώματα στα Νιχώρια της Μεσσηνίας, στην Περιστεριά και στον Εγκλιανό δείχνει την ταυτόχρονη χρήση της με τη μινυακή κεραμική και αντικρούει τη θεωρία του Valmin.

---

Bλ. επίσης τις σελίδες του Υπουργείου Πολιτισμού: Mάλθη
Γενικά για τη ΜΕ εποχή tenaya.cs.dartmouth.edu/history/bronze_age/lessons/9.html

---

ΧΡΙΣΤΙΝΑ ΘΕΟΧΑΡΗ - ΘΕΟΦΑΝΗ ΖΕΡΒΑ